Filmy na faktach to odmiana kina fabularnego, którego najważniejszym elementem jest oparcie akcji na prawdziwych wydarzeniach. Wierność historii rozgrywającej się w rzeczywistości stanowi nie tylko wyróżnik tego gatunku, ale także główny powód jego atrakcyjności dla widza. Jedna z najważniejszych przyczyn, dla których kino stało się najbardziej popularną rozrywką współczesności, sprowadza się bowiem do tego, że w historiach ekranowych bohaterów chcemy często widzieć lustro prawdziwego świata. Filmy na faktach stanowią bardzo ogólną kategorię kinematografii. Można by wyróżnić w ich obrębie kilka różnych odmian, jak np. kino biograficzne, kino wojenne, polityczne czy kino historyczne. Również filmy katastroficzne czy survivalowe w ramach tego gatunku znajdą swoją reprezentację. Z tego powodu jest to gatunek hybrydowy, łączący rozmaite konwencje i style. Zarówno bowiem np. historia znanego pisarza, jak i filmowa relacja z głośnego procesu sądowego będą się mieścić w szerokim wachlarzu propozycji kina na faktach. W Polsce filmy na faktach cieszą się ogromnym powodzeniem i posiadają świetną reprezenatcję. Dzieła Krzysztofa Krauzego, Leszka Dawida czy wielki hit festiwalów Jana Matuszyńskiego to obrazy godne uwagi i zapadające w pamięć. Które z kinowych obrazów opartych na prawdziwych wydarzeniach należą do dzieł wybitnych? Najlepsze filmy na faktach 1. Anatomia morderstwa (Anatomy of Murder, 1959) – Otto Preminger Anatomia morderstwa Otto Premingera to film oparty na powieści Johna Voelkera, sędziego Najwyższego Sądu Stanowego w Michigan. Dzieło prezentuje przebieg autentycznego procesu sądowego przeciwko porucznikowi Frederickowi Manionowi, który zamordował właściciela lokalnego baru. Oskarżony twierdzi, że zrobił to, ponieważ mężczyzna ów brutalnie zgwałcił i pobił jego żonę. Wersja prokuratora z kolei zakłada, że porucznik wpadł w szał, gdy przyłapał swoją rozwiązłą małżonkę na zdradzie. Główną rolę w fascynującym dramacie sądowym zagrał James Stewart, w jego żonę wcieliła się zaś Lee Remick. Proces sądowy w twórczości Otto Premingera zajmuje miejsce szczególne. Staje się metaforą relacji społecznych, a dzieje się tak nie bez powodu. Pochodzący z Austrii reżyser był synem prokuratora generalnego i w swojej ojczyźnie, zanim wyjechał do Hollywood zdążył jeszcze zrobić doktorat z prawa. Proces sądowy staje się tu swoistą grą, w której bardziej liczy się elokwencja i umiejętność przekonania do swojej wersji wydarzeń niż prawda. 2. Rydwany ognia (Chariots of Fire, 1981) – Hugh Hudson Rydwany ognia to głośny film Hugh Hudsona z 1981 roku, którego scenariusz został oparty na autentycznej historii dwóch brytyjskich biegaczy. Eric Liddell (Ian Charleson) i Harold Abrahams (Ben Cross) przygotowują się do letnich Igrzysk Olimpijskich 1924 roku. Każdy z lekkoatletów kieruje się odmienną motywacją i strategią. Jeden jest wierzącym katolikiem i Szkotem, który walczy o zwycięstwo dla chwały ojczyzny, drugi to utalentowany Żyd, pragnący dowieść swoich zdolności. Łączy ich jednak miłość do sportu i zasad fair play. Film zdobył między innymi cztery Oscary i Złotą Palmę. Film Hugh Hudsona należy do tak zwanego kina dziedzictwa, dominującego nurtu w filmie brytyjskim w latach 80. Sytuuje się on na pograniczu dzieła artystycznego i komercyjnego. Z jednej strony w postępowy sposób omawia współczesne problemy, z drugiej wyraźnie odwołuje się do wielkości imperium brytyjskiego, zwłaszcza w sferze wizualnej oraz muzycznej. Mamy tu do czynienia z poetyką nostalgii za starym światem i jego wartościami uosabianymi przez Brytanię. 3. Lista Schindlera (Schindler’s List, 1993) – Steven Spielberg Lista Schindlera to jedno z najlepszych dzieł w karierze Stevena Spielberga. Oparty na faktach film przedstawia wojenne dzieje Oskara Schindlera, człowieka, który z narażeniem swojego życia uratował 1110 Żydów od śmierci w obozach zagłady. Zrealizowany w czarno-białej kolorystyce obraz jest poruszającym świadectwem zbrodni holocaustu, ale też ludzkiej odwagi i zwycięstwa najwyższych wartości moralnych. W postać Oskara Schindlera wcielił się Liam Neeson. Film zdobył siedem Oscarów i trzy Złote Globy. Film stanowi jedno z najważniejszych epickich widowisk amerykańskiego kina końca XX wieku. Pod względem formalnym został skonstruowany w oparciu o charakterystyczną ramę narracyjną, którą stanowią ujęcia ocalałych z Zagłady. W ten sposób całość zostaje zamknięta i wyraźnie należy do przeszłości. Jest to jednak przeszłość, która wyraźnie wpływa na obecny kształt świata i która budzi niesłychane i dramatyczne emocje. 4. Alive. Dramat w Andach (1993) – Frank Marshall Alive Franka Marshalla to głośny film oparty na faktach. W październiku 1972 roku w Andach rozbija się samolot z urugwajską drużyną rugby na pokładzie. Większość pasażerów przeżywa, jednak akcja ratunkowa, która nie przynosi rezultatów, zostaje odwołana. Aby przetrwać, mężczyźni muszą zmierzyć się z morderczymi warunkami atmosferycznymi i głodem. To stawia ich wobec granicznych wyborów. W filmie wystąpili między innymi Ethan Hawke, Josh Hamilton czy Vincent Spano. Film Alive stawia pytanie, ile jesteśmy w stanie znieść, by przeżyć. Pokazuje ludzi, którzy stają przed dylematem kanibalizmu, jako jedynej metody przetrwania. Jednocześnie obraz Marshalla stanowi mocne wyznanie wiary w wartość życia. Pokazuje, że cokolwiek by się działo, najważniejsze to przetrwać. 5. Dług (1999) Krzysztof Krauze Dług Krzysztofa Krauzego to film przedstawiający autentyczną historię dwóch przyjaciół, którzy pragnąc założyć własną firmę, wchodzą w biznesową relację z dawnym znajomym. Wkrótce mężczyzna stwierdza, że zaciągnęli u niego olbrzymi dług i staje się prześladowcą wspólników. Dramatycznie rozwijająca się sytuacja doprowadza do tragedii. Świetne męskie kreacje w tym filmie stworzyli Robert Gonera, Jacek Borcuch, Andrzej Chyra i Cezary Kosiński. Pierwowzorami głównych bohaterów byli Artur Bryliński i Sławomir Sikora. Dług zdobył sześć Orłów i dwa Złote Lwy. Odegrał również niebagatelną rolę w życiu osobistym portretowanych postaci. W 2005 roku prezydent Aleksander Kwaśniewski ułaskawił Sikorę, a kilka miesięcy później Lech Kaczyński Brylińskiego. Film Krauzego to nie tylko poruszająca opowieść oparta na faktach, ale także swoista metafora Polski po 1989 roku, obraz ustrojowej transformacji i oskarżenie polskiego systemu sprawiedliwości. Pokazuje bowiem kraj, w którym obywatel nie może liczyć na pomoc odpowiednich służb w obronie własnej rodziny i mienia. Zostaje zdany sam na siebie, dlatego doprowadzony do ostateczności, sięga po najbardziej drastyczne środki. 6. Erin Brockovich (2000) – Steven Soderbergh Erin Brokovich Stevena Soderbergha to niesamowita historia, która jednak wydarzyła się naprawdę. Oto samotna matka trójki dzieci z małego miasteczka znajduje dorywcze zatrudnienie jako pomoc w miejscowej kancelarii adwokackiej. Przypadkowo natrafia na świadectwa szkodliwej działalności wielkiego koncernu Hinkley Compressor Station, który zatruwa środowisko i powoduje problemy zdrowotne wśród mieszkańców. Dzięki determinacji kobiety sprawa trafia do sądu i znajduje niespodziewanie pozytywny finał. Za główną rolę w filmie Julia Roberts zdobyła Oscara, Złoty Glob i Nagrodę BAFTA. Kreacja Erin Brokovich to niewątpliwie rola, która przyniosła Roberts największy prestiż i… największe pieniądze. Za występ w filmie dostała zawrotną gażę: 20 milionów dolarów, zostając pierwszą w historii Hollywood tak sowicie wynagrodzoną aktorką. Sama rola zdecydowanie różniła się od wcześniejszych, nieco bajkowych postaci grywanych przez Julię Roberts. Była to kobieta z krwi i kości, zwyczajna bohaterka, która mimo że nie ma wykształcenia i koneksji, postanawia walczyć o sprawiedliwość. 7. Blow (2001) – Ted Demme Blow Teda Demme to wciągająca historia mężczyzny, który w latach 80. ubiegłego wieku stał się milionerem, handlując narkotykami. Georg Jung, w filmie kreowany przez Johnny’ego Deppa, to postać autentyczna. Jako pierwszy zaczął przemycać do Stanów Zjednoczonych kokainę. Żonę bossa brawurowo zagrała Penelope Cruz. Blow to zarówno wciągająca intryga sensacyjna, film biograficzny, jak i opowieść o miłości. To również historia o człowieku, który ziścił bardzo uniwersalne marzenie o byciu bogatym. Droga, jaką dochodzi się do ziszczenia owego marzenia okazuje się jednak równie ważna, jak osiągnięcie szczytu. Niezgodne z prawem i nieetyczne działania mają bowiem swoje konsekwencje – w każdym wymiarze życia. 8. Piękny umysł (A Beautiful Mind, 2001) – Ron Howard Piękny umysł Rona Howarda to wspaniała historia wybitnego matematyka, Johna Nasha, Laureata Nagrody Nobla. Inteligentny młody mężczyzna stopniowo spełnia swoje marzenia: pracuje naukowo i poznaje kobietę swojego życia. Wkrótce okazuje się jednak, że musi się zmierzyć z poważną chorobą psychiczną. Czy schizofrenia zrujnuje jego życie i plany? Świetne role stworzyli tu Russell Crowe i Jennifer Connelly. Nagrodzony czterema Oscarami głośny film Rona Howarda to fascynująca podróż w głąb genialnego umysłu, w którym działają niezbadane mechanizmy. Jednocześnie jednak w parze z wybitnością idą tu całkiem zwyczajne problemy, jak również poważne zaburzenia, utrudniające normalne funkcjonowanie. Dzieło spełnia doniosłą funkcję społeczną, zdejmuje bowiem piętno szaleństwa z osób cierpiących na choroby psychiczne, pokazując, że mogą na nie zapaść nawet najbardziej uporządkowane i praktyczne umysły. 9. Wróg u bram (Enemy at The Gates, 2001) – Jean-Jacques Annaud Wróg u bram to film oparty na prawdziwych losach słynnego radzieckiego snajpera z czasów II wojny światowej. Wasilij Zajcew (w tej roli Jude Law) to młody rosyjski strzelec, który wraz z innymi żołnierzami próbuje odeprzeć atak niemieckich wojsk na Stalingrad. Zajcew toczy przy tym osobistą walkę z najlepszym niemieckim snajperem, majorem Konigem (Ed Harris). W tle rozgrywa się namiętny wątek miłosny. Ukochaną Zajcewa, Tanię, zagrała Rachel Weisz. Wróg u bram to kino wojenne najwyższej próby, które przybliża istotne historyczne wątki. Wartka akcja, świetnie skonstruowane postaci, dobrze przedstawiona sceneria zniszczonego Stalingradu oferują widzowi wiele emocji. To również metaforyczna opowieść o pokonaniu faszyzmu, pomimo jego świetnie skonstruowanej, precyzyjnej machiny. Ale też o nadludzkim wysiłku i ofierze, którą trzeba ponieść, żeby ocalić to,co jest nam najbliższe. 10. Pianista (The Pianist, 2002) – Roman Polański Pianista Romana Polańskiego to film prezentujący autentyczne wojenne losy wybitnego polskiego kompozytora żydowskiego pochodzenia, Władysława Szpilmana. W rolę artysty wcielił się Adrien Brody. W 2003 roku dzieło zostało nagrodzone Oscarami w najważniejszych kategoriach: najlepszy reżyser, najlepszy aktor pierwszoplanowy i najlepszy scenariusz. Film Polańskiego został również nagrodzony Złotą Palmą w Cannes. To pozycja wyjątkowa w filmografii Polańskiego ze względu na jego osobiste losy. Reżyser jako dziewięciolatek pochodzenia żydowskiego znalazł się w krakowskim getcie. To doświadczenie odcisnęło na nim ogromne piętno. Pianista został pomyślany jako dzieło przeznaczone dla szerokiej międzynarodowej publiczności, jednak zaznaczono tu również wyraźnie polskie akcenty, jak zdjęcia przedwojennej Warszawy otwierające film i muzyka Fryderyka Chopina. Nie zabrakło tu również cech charakterystycznych dla całej twórczości Polańskiego jak narastające poczucie osaczenia czy elementy groteski i surrealizmu. Szczególne wrażenie robią umieszczone również na plakatach promujących film zdjęcia zniszczonej Warszawy, w zimnej, niebieskiej kolorystyce. Martwe miasto przypomina twór z sennego koszmaru, oddający grozę Holocaustu. 11. Siostry Magdalenki (The Magdalene Sisters, 2002) – Peter Mullan Siostry Magdalenki to film oparty na prawdziwych wydarzeniach, którego akcja rozgrywa się w Irlandii w latach 60. ubiegłego stulecia. Opowiada o losach trzech młodych dziewcząt: Margaret (Anne-Marie Duff), Bernadette (Nora-Jane Noone) i Rose (Dorothy Duffy), które z różnych powodów trafiają do „zakładu poprawczego” prowadzonego przez zakon Sióstr Magdalenek. W założeniu dzięki ciężkiej pracy w pralni i modlitwie pensjonariuszki mają odnaleźć dobrą drogę. Okazuje się jednak, że panujące w tym miejscu zasady przypominają metody terroru, a dziewczęta spotyka poniżanie, obelgi i molestowanie. Pewnego dnia podejmują decyzję o ucieczce. Siostry Magdalenki zostały nagrodzone w Wenecji Złotym Lwem. Siostry Magdalenki to film, który spełnił doniosłą rolę, przyczynił się bowiem do społecznej dyskusji w Irlandii na temat silnych związków władzy i kościoła katolickiego oraz niesłychanej skali patologii, do jakiej przez kilkadziesiąt lat dochodziło w instytucjach pod auspicjami duchownych. Reżyser zrealizował go z zamiarem pokazania potwornego procederu, ale także bezkarności i buty oprawców, którzy nie przeprosili za swoje czyny. 12. Miasto Boga (Cidade de Deus, 2002) – Fernando Meirelles Miasto Boga prezentuje poruszającą autentyczną historię życia dwóch chłopców z brazylijskich slumsów. Każdy z nich wybiera inną drogę: Kapiszon (Alexandre Rodrigues) robi wszystko, żeby zdobyć wykształcenie i zostać fotografem, natomiast Mały Ze (Leandro Firmino) angażuje się w działalność przestępczą i wspina się po szczeblach narkotykowej mafii. Brazylijsko-francuska produkcja została odznaczona wieloma prestiżowymi nagrodami, w tym Nagrodą BAFTA. Scenariusz filmu został oparty na powieści Paulo Linsa. Tytułowe Miasto Boga to nazwa placu w Rio De Janeiro (Cidade de Deus), gdzie w latach 60. wybudowano osiedle dla najuboższych mieszkańców. Bardzo szybko stało się ono siedliskiem wszelkiej patologii, a wychowujące się tam dzieci podejmowały skrajne działania, by przetrwać. Handel narkotykami stanowił zaś przepustkę do innego, lepszego świata. 13. Monster (2003) – Patty Jenkins Monster to oparta na prawdziwych wydarzeniach historia morderczyni skazanej na karę śmierci. Film pokazuje, w jaki sposób kobieta zarabiająca na życie jako prostytutka przeistoczyła się w bezwzględną zabójczynię mężczyzn. W postać Aileen Wuornos wcieliła się Charlize Theron, która za swoją kreację została nagrodzona Oscarem, Złotym Globem i Srebrnym Niedźwiedziem. Aktorka przeszła prawdziwą fizyczną metamorfozę, żeby uwiarygodnić postać głównej bohaterki. Film Patty Jenkins stanowi analizę sylwetki zabójczyni i wcale nie prowadzi do kojących wniosków. Nie ma tu prostego podziału świata na dobro i zło, a postać morderczyni okazuje się tyleż potworem, co tragiczną ofiarą gwałtów i męskiej przemocy. To, co naprawdę mroczne zdaje się sytuować w samym sercu systemu społecznego, który niektóre jednostki od początku skreśla i spycha na margines. 14. Daleka północ (North Country, 2005) – Niki Caro Daleka północ Niki Caro to film, którego akcja rozgrywa się pod koniec lat 80. XX wieku na północy Stanów Zjednoczonych. Główną bohaterką jest pracownica kopalni żelaza (autentyczna postać), która po traumatycznych przeżyciach z przemocowym mężem wraca w rodzinne strony, by na nowo ułożyć sobie życie. Praca w kopalni okazuje się jednak pasmem upokorzeń – zatrudnione tam kobiety są bowiem molestowane i dyskryminowane przez mężczyzn. Josey Aimes postanawia przekonać współpracowniczki do złożenia przeciwko korporacji zbiorowego pozwu. Odtwórczynią głównej roli w filmie jest Charlize Theron. Walcząca o swoje prawa i godność postać Josey uświadamia, jak bardzo kwestia dyskryminacji płciowej waży na osobistych losach kobiet i jak bardzo aktualny to problem. Przełamanie zmowy milczenia wymaga nie lada odwagi, jednak jedynie sprzeciw wobec jawnej niesprawiedliwości ma szansę cokolwiek zmienić. 15. Monachium (Munich, 2005) – Steven Spielberg Monachium to głośny film Stevena Spielberga, którego akcja koncentruje się wokół wydarzeń z 1972 roku, jakie miały miejsce na Igrzyskach Olimpijskich w Monachium. Wówczas grupa izraelskich sportowców została zamordowana przez palestyńskich terrorystów. W odpowiedzi na zamach Mossad wysłał swoich agentów, którzy mieli wymierzyć sprawiedliwość na mordercach. W filmie wystąpili między innymi Eric Bana, Daniel Craig czy Matheiu Kassovitz. Scenariusz został oparty na książce-wywiadzie George’a Jonasa z agentem Mossadu, Juvalem Avivem, pod tytułem Vengenace: the true Story of an Israeli Counter-Terrorist Team. Monachium to dobre kino sensacyjno-polityczne, które pod powierzchnią konkretnego przypadku pokazuje nierozwiązywalny konflikt izraelsko-palestyński, nadal pochłaniający kolejne ofiary. Duże wrażenie robi muzyka Johna Williamsa i zdjęcia Janusza Kamińskiego. 16. Pan życia i śmierci (Lord of War, 2005) – Andrew Niccol Pan życia i śmierci to filmowa opowieść o losach autentycznej postaci, niejakiego Jurija Orłowa (naprawdę Wiktora Buta), międzynarodowego handlarza bronią. Dzieło Andrew Niccola pokazuje kulisy szokującego procederu nielegalnego rozprowadzania broni, wykorzystywanej niejednokrotnie do eksterminacji całych społeczności ludności cywilnej. Film obnaża również uwikłanie władz na najwyższym szczeblu wielu zachodnich państw w mechanizmy zbrodniczego handlu. Odtwórca głównej roli, Nicolas Cage, stworzył tu jedną z najlepszych kreacji w swojej karierze. Pan życia i śmierci, jak na dobry film przystało, nie zatrzymuje się oczywiście na jednostkowej historii, która choćby nie wiadomo jak frapująca, mogłaby być jedynie świadectwem chciwości czy innych motywacji bohatera. Obraz pokazuje znacznie szerszy kontekst strasznego procederu: handel bronią kwitnie pod okiem zamożnych państw, ponieważ im się to opłaca i umożliwia sprawowanie hegemonii na świecie. 17. Oszukana (Changeling, 2008) – Clint Eastwood Akcja Oszukanej Clinta Eastwooda rozgrywa się pod koniec lat 20. XX wieku w Nowym Jorku. Christine Collins to młoda kobieta, która samotnie wychowuje syna. Pewnego dnia po powrocie z pracy, odkrywa, że jej dziecko zniknęło bez śladu. Kobieta robi wszystko, żeby odnaleźć ukochanego syna. Musi jednak pokonać nie tylko własny ból, ale także opór policji i miejscowych władz. Główną rolę w opartej na faktach Oszukanej zagrała Angelina Jolie. Aktorka została za swoją kreację nominowana do Oscara. Stworzyła tu niezwykle wiarygodną postać zwyczajnej matki, która staje przed dramatem. Z natury nieśmiała i cicha musi wydobyć z siebie najgłębsze pokłady odwagi i determinacji. Jolie świetnie oddała tę metamorfozę bohaterki, która niezrażona kolejnymi upokorzeniami, lekceważeniem, a nawet agresją, jakich doświadcza ze strony aparatu państwa, wypowiada wojnę policji, by odzyskać ukochanego syna. 18. Niepokonani (The Way Back, 2010) – Peter Weir Niepokonani Petera Weira to trzymająca w napięciu opowieść o ucieczce z sowieckiego gułagu, która wydarzyła się naprawdę. Akcja filmu rozgrywa się w 1940 roku w Związku Radzieckim. Kilku więźniów łagru różnej narodowości postanawia podjąć szaleńczą próbę ucieczki. Mają zamiar dotrzeć do Indii. W rolach głównych wystąpili Jim Sturgess, Ed Harris, Collin Farrell i Saoirse Ronan. Podstawą scenariusza stała się autentyczna ucieczka polskiego żołnierza: Witolda Glińskiego, którego historię przywłaszczył sobie później Sławomir Rawicz i opisał w książce Długi marsz. Dramat historyczny Petera Weira pokazuje, że nawet w najgorszych okolicznościach istnieje szansa na przetrwanie. Nadzieja, połączona z determinacją i wewnętrzną siłą mogą zaś zdziałać prawdziwe cuda, a życie pisze bardziej niewiarygodne scenariusze niż filmowe historie. 19. Nietykalni (Intouchables, 2011) – Olivier Nakache, Eric Toledano Nietykalni to świetna francuska komedia, której scenariusz został oparty na prawdziwej historii. Driss (w tej roli Omar Sy) to młody mężczyzna, który po wyjściu z więzienia poszukuje zatrudnienia. Znajduje je u pewnego milionera Philippe (Franocis Cluzet) – jego praca ma polegać na opiekowaniu się całkowicie sparaliżowanym mężczyzną. Z czasem pomiędzy bohaterami nawiązuje się wyjątkowa przyjaźń, która odmieni życie ich obu. Omar Sy został wyróżniony za swoją rolę Cezarem. Film Nietykalni okazał się światowym sukcesem francuskiego kina, ponieważ uniwersalna opowieść o radości życia przemówiła do widzów pod każdą szerokością geograficzną. Czy całkowicie sparaliżowany człowiek może jeszcze liczyć na szczęście? Tak – odpowiadają z całą stanowczością twórcy Nietykalnych. A na dowód przedstawiają prawdziwych ludzi z krwi i kości, którzy zmierzyli się z takimi wyzwaniami i dali radę. Zawsze pozostaje bowiem zdolność do miłości, możliwość korzystania ze zmysłów, których się nie utraciło, przyjemność odczuwana dotyku słońca na skórze czy… masaż uszu. 20. Operacja Argo (Argo, 2012) – Ben Affleck Operacja Argo Bena Afflecka to trzymający w napięciu thriller, którego akcja została oparta na wydarzeniach, jakie rozegrały się w 1979 roku w Teheranie. Podczas irańskiej rewolucji rebelianci dokonują ataku na amerykańską ambasadę. Biorą 52 zakładników, jednak sześciu osobom udaje się ewakuować i ukryć. Misji uratowania i wywiezienia ich z kraju podejmuje się agent CIA, Tony Mendez (w tej roli Ben Affleck). Film zdobył liczne prestiżowe nagrody, w tym trzy Oscary, dwa Złote Globy i kilka statuetek BAFTA. To film, w którym emocje widza gwarantują nie oszałamiające efekty specjalne, dynamiczne sceny pościgów i strzelanin, ale umiejętnie budowana akcja, trzymająca w niepewności do ostatnich sekund. Na pierwszy plan wysuwa się tu postać agenta CIA, która frapuje nie tyle swoim profesjonalizmem, ile skrywaną za maską pokerowej twarzy tajemnicą. Co naprawdę myśli? Czy można mu zaufać? Co może zrobić jeden człowiek w jaskini pełnej wilków? Tony Mendez również odczuwa ciężar odpowiedzialności spoczywający na jego barkach i ma zamiar go unieść. 21. Jesteś Bogiem (2012) – Leszek Dawid Jesteś Bogiem to polski film opowiadający o legendarnym wokaliście hip-hopu, Magiku. Młody chłopak z blokowiska wchodzi właśnie w dorosłe życie i próbuje pogodzić przyziemne życie z artystycznymi marzeniami. Wraz z dwoma kolegami: Fokusem i Rahimem zakładają zespół Paktofonika. Sukces miesza się z osobistymi dramatami i problemami finansowymi. W główną rolę wcielił się Marcin Kowalczyk, Rahima zagrał Tomasz Schuchardt, natomiast Rahima Dawid Ogrodnik. Film zdobył wiele prestiżowych nagród, w tym dwa Orły i trzy Złote Kaczki. Film Leszka Dawida był dużym sukcesem, w kinach obejrzało go blisko półtora milionów widzów. Historia powstania zespołu legendarnych raperów z Górnego Śląska to nie tyle dzieło biograficzne, ile obraz rodzącego się talentu i przyczyn jego stłamszenia. Szczególne znaczenie mają tu polskie realia, świetnie portretowane przez pejzaż śląskich osiedli. 22. Niemożliwe (Lo Imposible, 2012) – J. A. Bayona Niemożliwe to filmowa opowieść o rodzinie, która przeżyła tsunami w Tajlandii w 2004 roku. Maria (Naomi Watts), Henry (Ewan McGregor) i ich trzech synów przebywają na wymarzonych wakacjach w egzotycznym kraju. Nadchodzące tsunami powoduje, że muszą podjąć morderczą walkę o życie własne i swoich bliskich. Hiszpańsko-amerykańska produkcja została bardzo dobrze odebrana przez publiczność i krytyków oraz nagrodzona między innymi odznaczeniami Goya. Z jednej strony mamy tu do czynienia z klasycznym filmem katastroficznym opartym na faktach, z drugiej widzimy głębsze studium przyczyn, które motywują człowieka do przetrwania mimo wszystko. Ową wartością nadającą działaniom bohaterów cel jest rodzina i pragnienie jej ocalenia. Dopiero w tragicznych okolicznościach objawia się jej sens. Trzeba zatem stracić wszystko, by docenić, co się ma. 23. Witaj w klubie (Dallas Buyers Club, 2013) – Jean-Marc Vallee Witaj w klubie to filmowa historia, której bohaterem jest Ron Woodroof (Matthew McConaughey), elektryk, który w 1985 roku dowiaduje się, że jest chory na AIDS. Tajemnicza choroba całkowicie rujnuje życie mężczyzny, jednak ten nie poddaje się i postanawia walczyć z koncernami farmaceutycznymi, które forsują całkowicie nieskuteczne leki. W filmie doceniono przede wszystkim kreacje aktorskie: Oscara otrzymali McConaughey i Jared Leto. Witaj w klubie przedstawia dramatyczną walkę o zdrowie i życie, jednocześnie zaś stanowi oskarżenie systemu opieki medycznej czy szerzej całego dyskursu współczesnej medycyny. Trudno nie zestawiać tego filmu z tezami słynnego franncuskiego kulturoznawcy, Michela Foucaulta, zawartych zwłaszcza w jego Narodzinach kliniki. Medycyna jawi się tu bowiem jako język władzy, który rozporządza ludzką jednostką i w zależności od włąsnych interesów stosuje wobec niej opresyjne metody. 24. American Hustle (2013) – David O. Russell American Hustle to film kryminalny, którego fabuła została oparta na przebiegu operacji Abscam, akcji amerykańskiego FBI, która miała miejsce na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. Głównym bohaterem obrazu jest Irving Rosenfeld (Christian Bale) trudniący się oszustwem finansowym. W nielegalne działania wciągnięte są również żona Rosalyn (Jennifer Lawrence) i kochanka mężczyzny, Sydney (Amy Adams). Irving zostaje zaszantażowany przez agenta federalnego, Richie DiMaso (Bredley Cooper) i godzi się na współpracę z służbami. To stawia go w niebezpiecznym położeniu. Nagrodzony trzema Złotymi Globami film Davida O. Russella to oprócz kryminalnej intrygi urzekająca podróż do lat 70. – ówczesnej mody, fryzur i stylu życia. Widać tu wyraźną nostalgię zautraconą przeszłością. Ponadto American Hustle prezentuje świetne portrety bohaterów, do czego przyczynia się znakomita plejada aktorów. 25. Wyścig (Rush, 2013) – Ron Howard Wyścig Rona Howarda jest historią rywalizacji dwóch wielkich kierowców Formuły 1 na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. James Hunt (w tej roli Chris Hemsworth) i Niki Lauda (Daniel Bruhl) to dwie odmienne osobowości. Pierwszy jest królem życia, spragnionym zabawy i sławy, drugi to tytan pracy, stały w uczuciach i życiowych celach. Tym bardziej interesujące okazuje się starcie obu sportowców. Film zdobył statuetkę BAFTA w kategorii najlepszy montaż. Widzimy tu dwie zupełnie odmienne drogi docierania na szczyt – jedna opiera się na osobistej charyzmie, brawurze i wierze we własne siły, druga stanowi efekt dobrze przemyślanych działań i ciężkiej pracy. Do widza należy zaś odpowiedź na pytanie, czy któraś z nich jest bardziej właściwa czy stanowią niejako dwie strony tego samego medalu. 26. Bogowie (2014) – Łukasz Palkowski Bogowie to świetny film Łukasza Palkowskiego opowiadający o działalności Zbigniewa Religi, wybitnego polskiego kardiochirurga. Obraz interesująco pokazuje historię transplantacji serca w Polsce przez pryzmat osobistych losów i kariery zawodowej profesora Religi oraz jego najbliższych współpracowników. W głównej roli wystąpił Tomasz Kot, Mariana Zembalę zagrał Piotr Głowacki, natomiast żonę słynnego lekarza – Anna Czerwińska. Bogowie zdobyli niesłychaną popularność, film zobaczyło w kinie 2,19 milionów widzów. Reżyser sprawnie połączył tu cechy amerykańskiego kina gatunku z kinem artystycznym i obrazem PRL-u. Szybkie tempo akcji nadaje całości cechy dobrej rozrywki. Z kolei portret profesora rewelacyjnie wykreowany przez Tomasza Kota urzeka zarówno podobieństwem do realnego bohatera, ale stanowi również wyrafinowane studium jego skomplikowanej osobowości. Pomimo doniosłego tematu w filmie nie brakuje lekkiego humoru, który dodatkowo uatrakcyjnia film. 27. Everest (2015) – Baltasar Kormakur Everest to interesujący film o wyprawie na Mount Everest, która odbyła się w 1996 roku. Rob Hall (Jason Clarke) jest przewodnikiem w zdobywaniu szczytów górskich. Oferuje usługi dla ludzi szukających ekstremalnych wyzwań, często znudzonych codzienną monotonią, a dysponujących wystarczającymi finansami, by zorganizować sobie wypad na Everest. Kiedy żona Roba zachodzi w ciążę, mężczyzna podejmuje się ostatniego zlecenia. Wraz z grupą ośmiu himalaistów-amatorów wyrusza na podbój góry. Warunki pogodowe niespodziewanie ulegają pogorszeniu i rozpoczyna się dramatyczna walka o przetrwanie. Everest to kino survivalowe, prezentujące niebezpieczne górskie przygody balansujące na granicy życia i śmierci. Co ciekawe jednak, nie skupia się ono jedynie na samym procesie wspinaczki, ale każe widzowi zastanowić się nad głębszymi motywacjami, dla których ludzie postanawiają zaryzykować życie i na jakiś czas wcielić się w role himalaistów. A jak się okazuje, mogą być one niezwykle zaskakujące. 28. Spotlight (2015) – Tom McCarthy Spotlight to nagrodzony dwoma Oscarami film oparty na wątku dziennikarskiego śledztwa. Do pracowników bostońskiej gazety „Boston Globe” zgłaszają się ofiary molestowania przez katolickich księży. Dziennikarze badając sprawę, orientują się, że to dopiero wierzchołek góry lodowej. Główne role zagrali w filmie Mark Ruffalo, Michael Keaton i Rachel McAdams. Spotlight przedstawia dziennikarstwo śledcze jako doniosłą misję społeczną, udowadniając, że niezależne media stanowią czwartą władzę, konieczną do funkcjonowania każdej dojrzałej demokracji. Ani przez moment film nie pozwala jednak zapomnieć o głównym przedmiocie śledztwa, który stanowi problem pedofilii w kościele katolickim. I właśnie w tym kontekście film ma największe znaczenie – uwiarygadnia bowiem relacje świadków i ofiar. Uświadamia, że za głośnymi doniesieniami o bulwersujących przypadkach molestowania kryją się tony akt, dowodów i badań. 29. Ostatnia rodzina (2016) – Jan P. Matuszyński Ostatnia rodzina Jana Matuszyńskiego to polski film opowiadający o losach słynnego artystycznego klanu Beksińskich. Tragiczne i przedwczesne śmierci Zdzisława Beksińskiego (w tej roli Andrzej Seweryn), sławnego malarza, i jego syna Tomasza (Dawid Ogrodnik), znanego dziennikarza, nadały dziejom tytułowej rodziny wymiar niemal legendarny. Co więcej, w tle czai się złowieszcze fatum, które wbrew zdrowemu rozsądkowi zdaje się czyhać nad Beksińskimi. Film Ostatnia rodzina został doceniony przez widzów i krytykę, między innymi odznaczono go czterema Orłami. Najistotniejsze w Ostatniej rodzinie wydaje się zderzenie zwyczajnej codzienności z upiornymi motywami malarstwa Beksińskiego i specyficznymi zainteresowaniami jego syna. Czy są one wytworem pochodzącym z innego świata, interwencją metafizyki w nudę egzystencji czy też wręcz przeciwnie, to wypełniająca życie rutyna jest najbardziej przerażającym monstrum? 30. Sully (2016) – Clint Eastwood Sully to bardzo dobry film Clinta Eastwooda opowiadający o bohaterskim czynie amerykańskiego pilota samolotu, któremu pomimo awarii maszyny udało się 15 stycznia 2009 roku bezpiecznie wylądować na rzece Hudson. W rolę Chesleya Sullenbergera wcielił się Tom Hanks. Obraz stanowi ciekawą analizę całego wydarzenia, dokonywaną ex post w toku precyzyjnego śledztwa. Dopiero odtworzenie niemal każdej pojedynczej sekundy lotu powoduje, że rozsypane puzzle tajemnicy feralnego dnia składają się w zrozumiałą całość. Jednocześnie każdy z tych mikroułamków czasu staje się częścią fascynującego portretu głównego bohatera, ukazanego w działaniu. Sully zdaje się bowiem udowadniać tezę, że o człowieku świadczą przede wszystkimjego czyny. Udostępnij “Filmy na faktach. TOP 30 filmów, które warto obejrzeć” swoim znajomym.